ประมาท-อัประมาท : คำวัด โดยพระธรรมกิตติวงศ์
พระพุทธเจ้าทรงแสดงธัมมจักกัปปวัตตนสูตรอันเป็นปฐมเทศนา ทรงสอนแนวทางปฏิบัติอยู่ในกรอบของปฐมเทศนานี้เอง อันเป็นการประดิษฐานพระพุทธศาสนาลงไว้ในโลก คือ "ปฏิปทาสายกลาง ได้แก่อริยมรรค มีองค์ ๘ คือ ปัญญาอันเห็นชอบ ความดำริชอบ เจรจาชอบ การงานชอบ เลี้ยงชีวิตชอบ พยายามชอบ ระลึกชอบ ตั้งจิตชอบ"
ตราบจนถึงวาระสุดท้ายแห่งพระชนม์ชีพ ซึ่งประทานปัจฉิมโอวาทว่า "ดูกรภิกษุทั้งหลาย บัดนี้ เราขอเตือนพวกเธอว่า สังขารทั้งหลายมีความเสื่อมไปเป็นธรรมดา พวกเธอจงยัง "ความไม่ประมาทให้ถึงพร้อมเถิดฯ"
ผู้ไม่ประมาท ก็คือผู้ที่ดำเนินอยู่ในทางสายกลางนี้เอง นับเป็นคำเตือนด้วยพระมหากรุณาอย่างแท้จริง เพราะเมื่อทรงชี้ทางไว้แล้ว ก็ยังพร่ำสอนให้สาวกพากเพียร เดินไปตามทางอย่างไม่เนิ่นช้าเพราะความประมาท
ทั้งนี้ พระธรรมกิตติวงศ์ (ทองดี สุรเตโช ป.ธ.๙) ราชบัณฑิต และเจ้าอาวาสวัดราชโอรสาราม ได้ให้ความหมายของคำว่า "ประมาท" ไว้ว่า ความมัวเมา ความเลินเล่อ ความพลั้งเผลอ
ประมาท หมายถึง ความปราศจากสติ การคุมสติไม่ได้ ควบคุมอารมณ์ไม่ได้ ขาดความยั้งคิด ขาดวามรอบคอบ ทำอะไรบุมบ่าม ไม่คิดก่อนที่จะพูดและทำ เป็นเหตุให้เกิดความผิดพลาดบกพร่อง ทำให้เกิดความเสียหาย เกิดความติดขัด เกิดความพลาดพลั้ง บางครั้งทำให้เสียชีวิต เช่น กรณีขัดรถด้วยความประมาท ทำงานที่เสี่ยงอันตรายด้วยวามประมาท
ประมาทในคำวัด หมายถึงความพลั้งเผลอละเลยในการประพฤติสุจริต และสัมมาทิฐิ มัวแต่ประพฤติทุจริตและมิจฉาทิฐิ ทำให้เสียประโยชน์ คือ มรรคผลที่พึงได้ในชาตินี้ และชาติหน้า ตลอดจนถึงพระนิพพาน
ส่วนคำว่า "อัประมาท" (อ่านว่า อับ-ประ-หมาด) เจ้าคุณทองดีได้ให้ความหมายไว้ว่า ความไม่ประมาท, ความไม่มัวเมา, ความไม่พลั้งเผลอ ใช้ว่า อประมาท ก็มี คำว่าใช้ว่า อัปปมาทะ
อัประมาท หมายถึงความระวังตัว ความไม่เลินเล่อเผลอสติ ไม่ลืมตัวมัวเมาด้วยความขาดสติขาดความยั้งคิด ระวังจิตไม่ให้กำหนัด มิให้ขัดเคือง มิให้หลง มิให้มัวเมาในอารมณ์ที่สามารถจะดึงจิตให้กำหนัด ให้ขัดขัดเคือง ให้หลง หรือมัวเมา ประคองจิตให้ระลึกนึกได้และรู้สึกตัวอยู่เสมอว่า จะทำ จะพูด จะคิด อะไร หรือกำลังทำ พูด คิด อะไร
อัประมาท ในทางปฏิบัติก็คือ สติ นั่นเอง
อัประมาท เป็นธรรมที่พระพุทธเจ้าตรัสสอนเป็นพระโอวาทสุดท้ายหรือปัจฉิมโอวาทก่อนจะปริพพาน ถือว่าเป็นหัวใจหรือเป็นบทสรุปรวบยอดของคำสอนทั้งหมด เป็นที่รวมของคำสอนทั้งหมด