การจุดธูปเทียน-เทียนชนวน
การจุดธูปเทียน-เทียนชนวน : คำวัด โดย พระธรรมกิตติวงศ์
การจุดธูปเทียนเป็นการเริ่มต้นประกอบพิธีกรรมทางพระพุทธศาสนา เจ้าภาพควรเป็นผู้จุดธูปเทียนเอง หากเชิญให้บุคคลอื่นมาเป็นประธานในพิธี ควรเชิญให้ผู้เป็นประธานนั้นเป็นผู้จุด และการจุดธูปเทียน ให้จุดเทียนทางขวามือของพระพุทธรูปก่อน แล้วจึงจุดเล่มทางซ้ายมือ เมื่อจุดเทียนแล้วให้จุดธูปเป็นลำดับต่อไป โดยรวมธูปทั้ง ๓ ดอกมาจุดต่อกับเทียนเล่มใดก็ได้ จากนั้นจึงปักธูปเรียงทีละดอก จากขวามือพระพุทธรูปไปทางซ้ายมือ ในกรณีที่มีผู้ส่งเทียนชนวน และปักธูปเรียงดอกชุบน้ำมันที่ปลายธูปไว้เรียบร้อยแล้ว ประธานจะใช้เทียนชนวนจุดเรียงดอกก็ได้
การจุดธูปเทียนบูชามีหลักในการจุดคือ ต้องจุดเทียนก่อนจุดธูป หากเทียนมี ๒ เล่ม และมีกระถางธูปอยู่ตรงกลาง ให้จุดเล่มที่อยู่ด้านซ้ายมือของผู้จุดก่อนแล้วจึงจุดเล่มขวามือ จากนั้นจึงจุดธูป
วิธีจุดแบบนี้ใช้ทั่วไปในการจุดบูชาพระพุทธรูปทั้งงานมงคลและงานอวมงคล และจุดบูชาพระธรรมในงานศพ โดยมีเทียน ๒ เล่ม ธูป ๓ ดอก
ส่วนการบูชาศพนั้นจะใช้ธูปเพียง ๑ ดอก และไม่ต้องจุดเทียนบูชา แต่ที่หน้าศพจะมีเทียนหรือตะเกียงจุดอยู่เพื่อความสะดวกในการจุดธูปบูชาศพ
อย่างไรก็ตาม ในงานศพจะมีสถานที่ที่ต้องบูชา ๓ แห่ง คือ ๑.โต๊ะหมู่ตั้งพระพุทธรูป ๒.ตู้พระธรรม (ปกติจะตั้งอยู่ด้านหน้าของพระสงฆ์ที่สวดอภิธรรม) และ ๓.บูชาศพ
การจุดเครื่องบูชาทั้ง ๓ แห่ง มี ๒ วิธี และมีความหมายต่างกัน คือ
วิธีที่ ๑ จุดธูปเทียนที่โต๊ะหมู่บูชา ที่ตู้พระธรรม และที่ศพ หมายถึงผู้จุดเป็นผู้บูชาเองทั้ง ๓ แห่ง
วิธีที่ ๒ จุดธูปที่หน้าศพ จุดธูปเทียนที่โต๊ะหมู่บูชา และที่ตู้พระธรรม หมายถึง ผู้จุดเชิญผู้ตายให้ทำความเคารพบูชาพระพุทธรูปและพระธรรม
เมื่อจุดธูปเทียนที่โต๊ะหมู่บูชา หรือที่ตู้พระธรรมให้กราบด้วยเบญจางคประดิษฐ์ ๓ ครั้ง ผู้อยู่ร่วมพิธี จะต้องพนมมือทุกครั้งที่ประธานพิธีหรือเจ้าภาพจุดธูปเทียนบูชาพระพุทธรูปและพระธรรม
ทั้งนี้ ในการจุดธูปบูชาศพเมื่อจุดแล้วจะต้องกราบด้วยเบญจางคประดิษฐ์สำหรับศพพระภิกษุ หากเป็นศพฆราวาสให้กราบครั้งเดียวไม่แบมือ และผู้จุดเป็นพระภิกษุให้กราบศพ ๓ ครั้งสำหรับศพพระภิกษุ
สำหรับความหมาของ "เทียนชนวน" พระธรรมกิตติวงศ์ (ทองดี สุรเตโช ป.ธ.๙ ราชบัณฑิต) เจ้าอาวาสวัดราชโอสาราม ได้อธิบายความหมายไว้ว่า "เทียนชนวน" คือ เทียนที่จุดไว้เพื่อใช้จุดต่อ
เทียนชนวน เป็นชื่อเรียกเทียนพิเศษที่จัดไว้เพื่อจุดไฟแล้วนำไปจุดเทียน หรือ ธูป บนที่บูชาอีกต่อหนึ่ง เป็นการอำนวยความสะดวกแก่ผู้ชุดเทียนธู) บนที่บูชา
เทียนชนวน เป็นหน้าที่ของพิธีกรในงานที่จะต้องจัดหาไว้ เมื่อถึงพิธีแล้วนิยมให้พิธีกรจุดเทียนชนวนก่อนแล้วส่งให้ประธาน หรือเจ้าภาพในพิธี เพื่อจุดเทียนและธูปที่จัดไว้บนแท่นบูชา หรือโต๊ะหมู่ เมื่อจุดเสร็จแล้วพิธีกรรับเทียนชนวนมาดับ ในกรณีที่บูชาพระที่บ้าน ผู้บูชาต้องจุดเทียนชนวนเอง
ในกรณีจุดเทียนนำบทสวดมนต์ก็ดี จุดเทียนบูชาธรรมก็ดี จุดธูปบูชาศพก็ดี ก็นิยมใช้เทียนชนวนไม่นิยมจุดโดยตรงเช่นกัน