'โกศ โกษ โกส':คำวัด | คมชัดลึก

             กิจกรรมในเทศกาลสงกรานต์ การทำบุญตักบาตร ถือว่าเป็นการสร้างบุญสร้างกุศลให้ตัวเอง และอุทิศส่วนกุศลนั้นแก่ผู้ล่วงลับไปแล้ว การทำบุญแบบนี้มักจะเตรียมไว้ล่วงหน้า นำอาหารไปตักบาตรถวายพระภิกษุที่ศาลาวัด ซึ่งจัดเป็นที่รวมสำหรับทำบุญ ในวันนี้หลังจากที่ได้ทำบุญเสร็จแล้ว ก็จะมีการก่อพระทรายอันเป็นประเพณีด้วย

             นอกจากนี้แล้ว ในวันสงกรานต์ยังมีการทำบุญเพื่อระลึกถึงญาติพี่น้องผู้ล่วงลับไปแล้ว คือ การบังสุกุลอัฐิ กระดูกญาติผู้ใหญ่ที่ตายแล้ว มักก่อเป็นเจดีย์ หรือ โกศกระดูก แล้วนิมนต์พระไปบังสุกุล เพื่ออุทิศส่วนกุศลนั้นแก่ผู้ล่วงลับไปแล้ว

             วิธีการอุทิศหรือวิธีการส่งบุญอันเป็นทิพย์ของเรา อันมีหลากหลายวิธีการเช่นจะแบบกรวดน้ำก็ดีแบบแผ่อำนาจจิตก็ดี แบบแผ่เมตตาจิตก็ดี แต่ทุกวิธีต้องอาศัยสมาธิจิต หรือความแน่วแน่ของจิต การกรวดน้ำนั้นมีส่วนดีที่ว่าแม้ในขณะที่สวดบทกรวดน้ำอยู่จิตอาจจะไม่เป็นสมาธิบ้าง แต่ด้วยเจตนาในการอุทิศนั้นเราตั้งไว้ชัดเจนตั้งแต่แรกแล้ว

             ครั้นเมื่อเราหลั่งน้ำลงสู่พื้นธรณี ด้วยอำนาจบุญกุศล ยังผลให้พระแม่ธรณี พระแม่คงคารับทราบในบุญกุศลที่เราอุทิศ หากเราขอให้ท่านช่วยนำบุญไปส่งถึงผู้ที่เราจะให้ ท่านก็จะช่วยอนุเคราะห์แก่เราได้สำเร็จอย่างแน่นอน ดังนั้นผู้รับที่อยู่ที่ใดก็ดีอยู่ในฐานะก็ดี และหากยิ่งตกนรกอยู่หรือไม่อยู่ในฐานะพร้อมที่จะรับบุญกุศลนี้หากกรวดน้ำจะได้รับแน่นอน

             ส่วนการแผ่อุทิศด้วยสมาธิหรือการอธิษฐานจิต ผู้ให้ต้องจิตทรงสมาธิหรือทรงฌาณ ย่อมส่งหรืออุทิศบุญให้ได้ทั่วทุกจิตทุกภพ หากกำลังจิตสมาธิไม่ถึงพร้อม ผู้รับที่ไม่อยู่ในฐานะเช่นตกนรกอยู่ก็ดี ย่อมไม่สามารถส่งอุทิศบุญไปให้เขาหรือถึงเขาได้

             โกศกระดูก ในแต่ละภูมิภาคจะมีการสร้างเป็นเจดีย์ขนาดเล็กตามศิลปะของภูมิภาคนั้น ถ้าเป็นภาคกลาง จะจำลองรูปแบบพระปฐมเจดีย์ จ.นครปฐม ในขณะที่ทางภาคอีสาน นิยมจำลองเจดีย์พระธาตุพนม จ.นครพนม เป็นต้น

             พระธรรมกิตติวงศ์ (ทองดี สุรเตโช) ป.ธ.๙ ราชบัณฑิต และเจ้าอาวาสวัดราชโอรสาราม อธิบายให้ฟังว่า คำว่า โกศ แปลว่า กล่อง คลัง ฉาง ผอบ ฝัก โพรง หีบ ได้แก่สิ่งที่มีลักษณะเป็นโพรง ซึ่งสามารถเก็บของ หรือสมบัติไว้ภายในได้ ใช้ว่า โกษ หรือ โกส ก็มี แล้วแต่กรณี

             โกศ ในคำวัดส่วนใหญ่ใช้ในความหมายว่า คลัง ตู้ หีบ เช่น ธรรมโกศ หมายถึง คลังธรรม ตู้ธรรม

              โกศ ในภาษาไทยหมายถึง ที่ใส่ศพนั่งเป็นรูปกลมทรงกระบอก ฝาครอบมียอด เรียกว่า โกศศพ มีหลายประเภท เช่น โกศโถ โกศกุดั่น โกศแปดเหลี่ยม หรือหมายถึง ที่ใส่อัฐิขนาดต่างๆ ฝาครอบมียอดเช่นกัน เรียกว่า โกศกระดูก