ข้อสงสัยเรื่อง‘วิญญาณ’ | คมชัดลึก

             ไพลิน โดเฮอร์ตี ปุจฉา : ๑.วิญญาณคนตายมีสติที่จะระลึกถึงพระรัตนตรัย การสวดมนต์ การทำสมาธิให้จิตนิ่งหรือไม่? ๒.วิญญาณคือจิต ใช่หรือไม่? ๓.ถ้าวิญญาณคนตายได้ฟังพระ หรือคนธรรมดา ท่องบทสวดมนต์ เขาจะได้บุญหรือไม่? ๔.วิญญาณ มี สติ ไหม?

             วิสัชนา : ตามคำสอนของพุทธศาสนาแบบเถรวาท เมื่อสิ้นลม จิตสุดท้ายหรือจุติจิตดับ ปฏิสนธิจิตก็ตามมาทันที พูดง่ายๆ คือ เมื่อตายแล้วก็เกิดใหม่ทันที ไม่มีวิญญาณล่องลอยอย่างที่เข้าใจ

             แต่พุทธศาสนาแบบวัชรยานมองว่า เมื่อตายแล้ววิญญาณจะอยู่ในอันตรภพระยะหนึ่งก่อนที่จะไปเกิด ระหว่างนั้นหากได้ฟังธรรมก็มีโอกาสบรรลุธรรมในอันตรภพได้ จึงเกิดประเพณีสาธยายธรรมให้แก่ผู้ตาย

             วิญญาณก็คือจิตนั่นเอง แปลว่า ความรู้แจ้งอารมณ์ หรือธรรมชาติที่รู้อารมณ์ ถ้าเป็นการเห็นก็เรียกว่า จักขุวิญญาณ ถ้าเป็นการได้ยินก็เรียกว่า โสตวิญญาณ ไม่ได้หมายถึงสิ่งที่เป็นดวงๆ

             จิตนั้นมีอาการหรือคุณสมบัติต่างๆ ที่เรียกว่า เจตสิก หนึ่งในบรรดาเจตสิก คือ สติ พูดอีกอย่างคือ วิญญาณ กับ สติ นั้น เป็นคนละส่วนกัน


การเกิดกุศลจิตก่อนตาย

             ไชลด์แคร์ ตั้ง ปุจฉา :  กรณีเกิดเครื่องบินไถลออกนอกรันเวย์เร็วๆ นี้ ดิฉันได้ยินผู้ประสบเหตุสองท่านเล่าถึงอารมณ์ ณ ตอนนั้น ต่างกันดังนี้ว่า คนที่ ๑ ภาวนาครูบาอาจารย์ให้มาช่วยเหลือ เช่น พระอาจารย์ไพศาลช่วยลูกด้วยๆๆๆๆๆๆ

             คนที่ ๒ กำหนดรู้เหตุการณ์ในขณะนั้นที่กำลังเกิดขึ้น รู้ว่าเครื่องบินมีปัญหา นึกถึงลูกภรรยาที่บ้าน แต่เชื่อว่าพวกเขาช่วยเหลือตัวเองได้ แล้วปล่อย มาดูลมหายใจเข้าออกแทน

             ทั้งคู่และผู้โดยสารอื่นๆ ก็รอดตายตามข่าว แต่คนที่ ๑ เชื่อมั่นและเล่าให้คนอื่นๆ ฟังว่า เพราะครูบาอาจารย์มาช่วยเหลือ ซึ่งข้าพเจ้าคิดว่าความเชื่อเช่นนี้ไม่ถูกต้องตามธรรม เป็นโมหะใช่หรือไม่ ถ้าตายขณะนั้น จิตจะไปอบายแน่ แต่คนที่ ๒ ตามดูลมหายใจ จึงเกิดกุศลจิต เมื่อตายในขณะนั้น ย่อมปิดอบายได้ใช่หรือไม่

             ขอความเมตตาพระอาจารย์ช่วยชี้แนะด้วยเจ้าค่ะ

             วิสัชนา : ความเชื่อของคนที่ ๑ นั้น แม้ไม่ถูกต้อง เพราะที่จริงรอดตายได้เนื่องจากสาเหตุอื่น แต่หากบังเอิญต้องตายจริงๆ โดยที่ขณะจิตสุดท้ายนั้น จิตสงบ ไม่ตื่นตกใจ เนื่องจากได้ระลึกนึกถึงครูบาอาจารย์ที่ตนศรัทธา ตายไปก็สามารถไปสุคติได้ เพราะจิตสุดท้ายนั้นเป็นกุศล

             ส่วนคนที่สองนั้น หากตามดูลมหายใจ จนจิตเกิดความสงบ ไม่หวั่นไหวกับความตายที่จะมาถึง ถ้าต้องตายจริงๆ ก็ไปสุคติเช่นกัน เพราะจิตเป็นกุศล

             กุศลจิตนั้นเกิดขึ้นได้ด้วยหลายปัจจัย อาทิ การระลึกถึงพระรัตนตรัย ครูบาอาจารย์ หรือคุณงามความดีที่ได้บำเพ็ญมา ส่วนคนที่มีพื้นฐานการปฏิบัติธรรมมา นิยมใช้วิธีน้อมจิตสงบ ด้วยการอยู่กับลมหายใจ ดูท้องพองยุบ หรือมีสติดูจิต ก็ทำให้จิตเป็นกุศลได้เช่นกัน ไม่มีวิธีใดวิธีหนึ่งที่ตายตัว

             จะว่าไปแล้วแม้นึกถึงเทวดาที่ไม่มีอยู่จริง แต่ตนเชื่อว่ามีจริงและมั่นใจในอานุภาพ ทำให้เกิดปีติปราโมทย์หรือรู้สึกผ่องใสเบิกบาน ถ้าตายในภาวะจิตดังกล่าว ก็ไปสุคติเช่นกัน แม้ความเชื่อดังกล่าวจะถือว่าเป็นโมหะหรืออวิชชาก็ตาม

             ขอเชิญร่วมเจริญมรณสติ กับกิจกรรมอบรม 'เผชิญความตายอย่างสงบ' (รอบพิเศษ) โดย พระไพศาล วิสาโล และคณะวิทยากร วันจันทร์ที่ ๒๓ ธันวาคม ๒๕๕๖  เวลา ๐๙.๐๐-๑๖.๐๐ น. ชั้น ๒ ห้องปฏิบัติธรรม สวนโมกข์กรุงเทพ ลงทะเบียน http://register.bia.or.th รับเพียง ๔๐ ท่าน ไม่มีค่าใช้จ่าย สอบถามรายละเอียดได้ที่ โทร.๐-๒๙๓๖-๒๘๐๐