พรรษา-ชันษา : คำวัด
พรรษา-ชันษา : คำวัด โดยพระธรรมกิตติวงศ์
พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวทรงมีพระมหากรุณาธิคุณให้การจัดงานฉลองพระชันษา ๑๐๐ ปี สมเด็จพระญาณสังวร สมเด็จพระสังฆราชฯ ระหว่างวันที่ ๑-๗ ตุลาคม ที่วัดบวรนิเวศวิหารราชวรวิหาร และวัดพระศรีรัตนศาสดาราม อยู่ในพระบรมราชูปถัมภ์ ขณะเดียวกันสำนักนายกรัฐมนตรียังได้จัดทำเข็มที่ระลึกงานฉลองพระชันษา ๑๐๐ ปี สมเด็จพระญาณสังวร สมเด็จพระสังฆราชฯ เพื่อเป็นที่ระลึกในงานดังกล่าวด้วย
พระธรรมกิตติวงศ์ (ทองดี สุรเตโช) ป.ธ.๙ ราชบัณฑิต และเจ้าอาวาสวัดราชโอรสาราม ได้ให้ความหมายของคำว่า "พรรษา" หมายถึง ฤดูฝน ปี คือ ครบรอบฤดูฝนครั้งหนึ่งเป็นปีหนึ่ง หรือ พรรษาหนึ่ง
พรรษา ในคำวัดหมายถึง จำนวนการจำพรรษาของพระสงฆ์ซึ่งมีปีละครั้ง หากจำพรรษามา ๕ ครั้ง เท่ากับ ๕ ปี นั่นเอง เช่น "พระน้อยบวชมาแล้ว ๕ พรรษา" แสดงว่าพระน้อยผ่านการจำพรรษามาแล้ว ๕ ครั้ง หรือบวชมาแล้ว ๕ ปี เขียนตามสำนวนวัดว่า มีพรรษา ๕
พรรษา ในคำวัดใช้นับจำนวนการจำพรรษาอย่างเดียว ไม่นิยมใช้นับอายุปี ตามราชาศัพท์ เช่น "ทรงมีพระชนมายุได้ ๖๐ พรรษา" หมายควรามว่า "มีอายุได้ ๖๐ ปี" นั้นเอง
ส่วนคำว่า "ชันษา" (ชัน-นะ-ษา) ย่อมมาจากคำว่า "ชนมพรรษา" ซึ่งเป็นคำ สามานยนามหมายถึง "อายุ" ไม่ใช่ลักษณนามนับอายุ อาจจะใช้ได้ในวลี "เจริญพระชันษา" หรือ "เมื่อพระชันษาได้ ๑๖ พรรษา" เป็นต้น
คำว่า "ชันษา" เป็นคำที่มักพบเห็นการใช้ที่ไม่ตรงความหมายบ่อยๆ เช่น เมื่อพูดถึงพระชนมายุเจ้านาย ก็ไปใช้เป็นหน่วยนับ เช่น พระชนมายุ ๑๖ ชันษา ทั้งที่ความจริงแล้ว ความหมายของ "ชันษา" คือ:
การใช้คำว่า “พระชนมพรรษา” “พระชมมายุ” และ “พระชันษา” ซึ่งแปลว่า อายุ เหมือนกันทั้ง ๓ คำ แต่มีวิธีการใช้ ดังนี้
พระชนมพรรษา ใช้กับพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว ส่วนหน่วยนับปีนั้น ใช้คำว่า “พรรษา” เช่น พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวทรงเจริญพระชนมพรรษา ๗๘ พรรษา
พระชมมายุ ใช้กับสมเด็จพระอัครมเหสี สมเด็จพระบรมราชชนนีพันปีหลวง สมเด็จพระมหาอุปราช กรมพระราชวังบวรสถานมงคล สมเด็จพระอนุชาธิราช สมเด็จพระบรมโอรสาธิราช และสมเด็จพระสังฆราชเจ้า ส่วนหน่วยนับปีนั้นใช้คำว่า “พรรษา” เช่น สมเด็จพระนางเจ้าฯ พระบรมราชินีนาถ ทรงเจริญพระชมมายุ ๗๓ พรรษา
พระชันษา ใช้กับพระบรมวงศานุวงศ์ ส่วนหน่วยนับปีนั้นใช้คำว่า “ปี” เช่นเดิม เช่น สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี ทรงเจริญพระชันษา ๕๐ ปี