"เสิงสาง"นามบ้านเมืองแห่งรุ่งสางและรุ่งเรือง | คมชัดลึก

  ทิศเหนือติดต่อกับ อ.หนองบุญมาก และ อ.หนองกี่ จ.บุรีรัมย์ ทิศตะวันออกติดกับ อ.โนนสุวรรณ อ.ปะคำ และ อ.โนนดินแดง จ.บุรีรัมย์ ทิศใต้ติดกับ อ.โนนดินแดง จ.บุรีรัมย์ และ อ.วัฒนานคร จ.สระแก้ว ทิศตะวันตก ติดต่อกับ อ.ครบุรี จ.นครราชสีมา

 เรื่องราวของ "เสิงสาง" นั้น มีตำนานพื้นบ้านของชาวอีสานที่เล่าขานสืบต่อกันมาความว่า ท้าวประจิต เจ้าเมืองกัมพูชา และนางอรพิมพ์ ชายา ที่เมืองพิมาย เมื่อได้พบกันแล้วจึงพากันเดินทางกลับเมือง แต่มีเหตุต้องพลัดพรากจากกันระหว่างการเดินทาง กระทั่งได้พบกันอีกครั้งที่หมู่บ้านแห่งนี้ ตอนฟ้าใกล้สาง จึงได้เรียกชื่อหมู่บ้านแห่งนี้ว่า "บ้านเสิงสาง" ซึ่งต่อมาได้ตั้งเป็นชื่อตำบล และยกฐานะเป็นอำเภอตาม ลำดับ

 เดิม "เสิงสาง" เป็นตำบลหนึ่งของ อ.ครบุรี มีเขตการปกครอง 1 ตำบล คือ ต.สระตะเคียน ประกอบด้วย 7 หมู่บ้าน ต่อเมื่อวันที่ 7 พฤษภาคม 2519 กระทรวงมหาดไทยได้ยกระดับท้องที่ตำบลดังกล่าวขึ้นเป็น กิ่ง อ.เสิงสาง และได้ยกฐานะเป็น อ.เสิงสาง เมื่อวันที่ 25 มีนาคม 2522

 เนื่องจากอำเภอแห่งนี้ตั้งอยู่ในเขตภาคตะวันออกเฉียงเหนือของประเทศ ดังนั้น การหาความหมายของคำว่า “เสิงสาง” จึงจำเป็นที่จะต้องมุ่งเน้นในภาษาถิ่นภาคตะวันออกเฉียงเหนือก่อน

 ในพจนานุกรมภาคอีสาน - ภาคกลาง ฉบับ ปณิธานสมเด็จพระมหาวีรวงศ์ (ติสฺสมหาเถร) ให้คำจำกัดความของ “เสิง” ว่า รุ่ง จวนสว่าง จวนแจ้ง ตัวอย่างว่า ตาเวนเสิง = รุ่งอรุณ ส่วนคำว่า “เสิงสาง” รุ่งสาง พอสาง จวนสว่าง อาจารย์พิฑูร มลิวัลย์ ได้เสนอไว้ในหนังสือเรื่องศิลาจารึกสุโขทัย หลักที่ 1 คำว่า เสิง มีความหมายเท่ากับคำว่า เสือง ด้วยเช่นเดียวกัน

 ส่วนคำว่า สาง ในปัจจุบันหมายถึง เวลารุ่งตอนเช้า แต่ในโบราณอาจจะมีความหมายว่า สว่าง, สดใส โดยที่ไม่จำกัดว่าเป็นสว่างตอนรุ่ง ดังตัวอย่างในจารึกหลักที่ 40 (เจดีย์น้อย) ด้านที่ 2 บรรทัดที่ 24 ว่า “ปฐมราตรีพระจันทร์อุทัยขึ้นให้สาง” และในมหาชาติคำหลวง กัณฑ์มหาราช ว่า “พฤกษดวงใสดวงสาง ใบกระช่างกระชู”

 แต่คำว่าสางนั้น เราอาจจะนึกถึงคำว่า “ผีสาง” สางจึงอาจจะหมายถึงผี แต่ในภาษิตของพวกลว้ามีคำว่า สางก่อฟ้า ลว้าก่อดิน ดังนั้น สางในความหมายดั้งเดิมจึงน่าจะมีความหมายเท่ากับผีฟ้า หรือเทวดา นั่นเอง

 สรุปคือคำว่า เสิงสาง ก็น่าที่จะหมายถึง แสงสว่าง แต่ถ้าเราตีความ สาง มีความหมายเท่ากับเทวดา เสิงสาง ก็อาจจะมีความว่า เทวดาผู้รุ่งเรือง

"เรือนอินทร์ หน้าพระลาน"