
ประวัติศาสตร์จากเรื่องเล่าชาวท้องถิ่นบ้านวัดโบสถ์
ต.วัดโบสถ์ อ.วัดโบสถ์ จ.พิษณุโลก มีเรื่องเล่ากันว่า วัดโบสถ์ เดิมเป็นหมู่บ้านมีชื่อว่า บ้านเขาบูด เพราะเล่าสืบต่อมาว่า มีนางพัสดีและคนกลุ่มหนึ่งพายเรือมาตามลำน้ำแควน้อย ผ่านหมู่บ้านต่างๆ ก็เรียกหมู่บ้านนั้นๆ ตามเหตุการณ์ พอมาถึงหมู่บ้านวัดโบสถ์พอดีข้าวท
จากการค้นคว้าของนักวิชาการท้องถิ่นเกี่ยวกับประวัติวัดเสนาสน์ มีบันทึกเรื่องการได้รับพระบรมสารีริกธาตุที่นำมาจากลังกาประดิษฐานที่วัดนี้ และมีเรื่องเล่าว่า วัดโบสถ์และวัดเสนาสน์เคยแข่งขันกันสร้างโบสถ์ วัดใดสร้างเสร็จก่อนจะได้พระบรมสารีริกธาตุมาประดิษฐานไว้ ผลคือ วัดเสนาสน์สร้างเสร็จก่อน จึงได้พระบรมสารีริกธาตุมาเก็บรักษาไว้
นอกจากเรื่องราวชุมชนที่เล่าขานกันเป็นประวัติศาสตร์ท้องถิ่นตนเองแล้ว ชาววัดโบสถ์ก็มีวัฒนธรรมประเพณีที่สืบทอด เช่น การสรงน้ำพระธาตุที่วัดเสนาสน์ ในวันขึ้น 1 ค่ำ เดือน 5 ของทุกปี ประเพณีสรงน้ำหลวงพ่อโตวัดโบสถ์ ในวันขึ้น 2 ค่ำ เดือน 5
ยังมีประเพณีที่โยงใยกับการนับถือผีของคนในท้องถิ่น และคนในภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ก่อนรับศาสนา ที่สะท้อนสอดแทรกอยู่ในประเพณีพิธีกรรมต่างๆ เช่น การละเล่นเชิญผีเข้าทรงผู้หญิงและเครื่องมือเครื่องใช้ในการทำมาหากินในวันสงกรานต์ งานทำบุญกลางบ้านเดือนพฤษภาคม ในวันขึ้น 1 ค่ำ หรือ 2 ค่ำ หรือทำในเดือน 6 ขึ้น 6 ค่ำ หลังพิธีต่างๆ เสร็จสิ้นชาวบ้านจะปั้นตุ๊กตาดินเหนียวรูปคนและสัตว์ใส่ลงในกระทงสามเหลี่ยมแทนจำนวนคนในครอบครัวเรียกว่า การ ”ส่งผี” เมื่อเสร็จแล้วจะนำกระทงไปวางไว้ที่ทางสามแพร่ง รวมถึงการสร้างศาลผีประจำหมู่บ้าน มีการทรงผี เป็นต้น
นิทานตำนานท้องถิ่นที่เล่าขานหรือสืบทอดประเพณีพิธีกรรมต่อๆ มา ถ้าเอาเรื่องราวจากคำบอกเล่าชาวบ้านเหล่านี้มาเชื่อมโยงกับประวัติศาสตร์จากหน้าเอกสารหรือวิชาการด้านต่างๆ รูปรอยที่มาประวัติศาสตร์ชาติก็จะยิ่งชัดเจนขึ้นเรื่อยๆ
เรือนอินทร์ หน้าพระลาน