ตำนานข้าวหอมมะลิไทย
โดย - รศ.ดร.พีรเดช ทองอำไพ
พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช ทรงได้รับการยกย่องว่าเป็นพระบิดาแห่งข้าวไทย ซึ่งเรื่องนี้เป็นที่ประจักษ์แก่ทุกคนทั้งชาวไทยและชนทั่วโลกว่า พระปรีชาสามารถด้านการเกษตรของพระองค์ท่านสูงส่งยิ่งนัก โดยเฉพาะอย่างยิ่งเรื่องข้าว ซึ่งเป็นอาหารหลักของชาวไทยทุกคน พระองค์ท่านได้ใส่พระราชหฤทัย และให้ความสำคัญกับการพัฒนาข้าวมาโดยตลอด แม้กระทั่งในเขตพระราชฐานคือ พระราชวังดุสิต ก็ยังมีแปลงทดลองและปลูกข้าว มีโรงสี และอื่นๆ ที่เกี่ยวข้องกับเรื่องข้าว เพื่อที่จะได้พัฒนาสิ่งใหม่ๆ ออกมาให้ปวงชนชาวไทยได้ใช้ประโยชน์กัน รวมทั้งมีหน่วยงานที่ทำหน้าที่โดยเฉพาะในการพัฒนาและวิจัยเรื่องข้าว อย่างเช่นกรมการข้าว ที่ดำเนินงานด้านวิชาการมาอย่างต่อเนื่อง จนในที่สุดประเทศไทยก็เป็นประเทศที่มีความโดดเด่นเรื่องข้าวของโลก ในปัจจุบัน
กลุ่มข้าวหอมที่ได้รับความนิยมอยู่ในปัจจุบัน เรียกกันกว้างๆ ว่าข้าวหอมมะลิ ซึี่งมีความหลากหลายพันธุ์พอสมควร แต่ที่ขึ้นชื่อมากก็คือข้าวพันธุ์ขาวดอกมะลิ 105 และที่ได้รับการจดทะเบียนรับรองสิ่งบ่งชี้ทางภูมิศาสตร์ ก็คือข้าวหอมมะลิทุ่งกุลาร้องไห้ ข้าวหอมมะลิก็เป็นอีกหนึ่งในสิ่งที่น่าภาคภูมิใจของคนไทย เพราะกลายเป็นข้าวที่ได้รับการชื่นชมจากทั่วโลกว่าเป็นหนึ่งในข้าวที่ดีที่สุดในโลก แต่หลายคนไม่ค่อยได้ทราบที่มาที่ไปของข้าวดังกล่าว เพียงแต่รับรู้ว่าข้าวหอมมะลิเป็นของไทย จริงๆ การที่ข้าวหอมมะลิขึ้นมาผงาดเป็นอันดับต้นของโลกได้นั้น เป็นผลจากการวิจัยโดยแท้ และเป็นสิ่งที่ต่อเนื่องมาจากภูมิปัญญาของคนไทยในอดีต จนกระทั่งได้ของดีของประเทศเป็นมรดกแก่ทุกคนในวันนี้
สุนทร สีหะเนิน อดีตพนักงานข้าว อ.บางคล้า จ.ฉะเชิงเทรา
ย้อนหลังไปเมื่อปี 2493 นักวิชาการหน้าใหม่เรื่องข้าวของกรมการข้าวในสมัยนั้นท่านหนึ่งคือ ดร.สุนทร สีหะเนิน เป็นผู้รวบรวมพันธุ์ข้าวและทดลองปลูก ที่ตำบลท่าทองหลาง อำเภอบางคล้า จังหวัดฉะเชิงเทรา จนค้นพบข้าวพันธุ์ขาวดอกมะลิ 105 เพราะว่าได้ไปรวบรวมรวงข้าวจากแหล่งต่างๆ แหล่งละ 200 รวงแล้วนำมาปลูกทดสอบและคัดเลือก โดยมาปลูกเป็นแถวเป็นแนว ซึี่งก็พบว่า ข้าวหอมรวงที่ให้หมายเลขว่า 105 เมื่อปลูกทดสอบแล้วให้ลักษณะต่างๆ ที่ดีที่สุด ทั้งเรื่องความหอมและคุณภาพด้านอื่นๆ ซึ่งเป็นต้นกำเนิดของข้าวหอมมะลิ โดยได้จดทะเบียนพันธุ์เมื่อปีพุทธศักราช 2512
จากนั้นท่านได้นำข้าวพันธุ์ดังกล่าวไปทดลองปลูกที่ทุ่งกุลาร้องไห้ จังหวัดร้อยเอ็ด ความจริงชื่อของทุ่งกุลาร้องไห้ ก็บอกอยู่ว่า เป็นพื้นที่ที่กันดารสุดๆ มีทั้งความเค็มของดิน และความแห้งแล้ง จนกระทั่งไม่สามารถเพาะปลูกพืชชนิดอื่นได้ แต่ปรากฎว่าข้าวพันธุ์ขาวดอกมะลิ 105 กลับปลูกได้ผลดี จนกระทั่งปัจจุบันนี้ กลายเป็นข้าวหอมมะลิที่มีคุณภาพ มีชื่อเสียง เป็นที่รู้จักทั้งในประเทศและทั่วโลก จนได้รับการรับรองขึ้นทะเบียนส่ิงบ่งชี้ทางภูมิศาสตร์ ที่ใครก็ตามไม่อาจเลียนแบบได้
ความดีเด่นของข้าวพันธุ์นี้มีหลายประการ จึงถูกนำไปใช้เป็นพ่อแม่พันธุ์ในการผสมข้ามพันธุ์และฉายรังสี จนได้ข้าวรุ่นใหม่ๆ ออกมาอีก หลายพันธุ์ ภายใต้รหัสของกรมการข้าว คือ กข. หมายเลขต่างๆ ซึ่งหลายพันธุ์ที่ได้ ก็กลายเป็นพันธุ์ที่เกษตรกรนิยมปลูกกันปีละนับล้านไร่เป็นที่น่าเสียดายอย่างยิ่งที่ ดร.สุนทร สีหะเนิน ผู้สร้างตำนานข้าวขาวดอกมะลิ 105 ได้จากโลกนี้ไปแล้วในเดือนตุลาคมที่ผ่านมา โดยที่หลายคนไม่ทราบว่าข้าวหอมมะลิที่เรารับประทานกันอยู่นั้น เป็นผลมาจากการวิจัยของนักวิชาการ
คอลัมน์ "เกษตรกรยุคใหม่" จึงขอจารึกนามของท่านไว้ให้สังคมได้รับทราบที่มาของข้าวหอมมะลิ ที่มีชื่อเสียงโด่งดังตราบเท่าจนทุกวันนี้