"ลงแขกดำนา" อนุรักษ์ประเพณี แบบวิถีชีวิตพื้นบ้าน สืบสานวัฒนธรรมไทย

ประเพณีลงแขกดำนา แท้จริงแล้ว เป็นประเพณีไทยที่แสดงให้เห็นถึงความมีน้ำใจ หรือการช่วยเหลือเกื้อกูลซึ่งกันและกัน พร้อมทั้งยังเป็นการสร้างความสามัคคีกันภายในหมู่บ้านอีกด้วย ซึ่งประเพณีลงแขกดำนา แต่โบราณนั้น นอกจากจะทำให้เกิดวัฒนธรรมของแต่ละพื้นบ้านแล้ว แต่ละพื้นที่อาจมีการขับร้องเพลงที่เป็นเอกลักษณ์ หรือการจัดเตรียมข้าวปลา-อาหาร และอาหารคาวหวาน เอาไว้เลี้ยงเพื่อนบ้าน ที่เข้ามาช่วยลงแขกดำนา

 

 

 

โดยก่อนที่จะมีการลงแขกดำนา เจ้าของที่นา มักจะปักธงในผืนนา เพื่อให้เพื่อนบ้านได้รู้ และรับทราบ ว่าที่นาผืนนี้ถึงเวลาแล้วที่จะต้องขอแรงจากคนในหมู่บ้าน เข้ามาลงแขกดำนา โดยทางเจ้าของที่ จะมีการจัดเตรียมอาหาร น้ำดื่ม และสุราเอาไว้เลี้ยงทั้งในช่วงเช้า กลางวัน โดยในช่วงเย็น ก็มักจะมีการสังสรรค์กันหลังเลิกงาน

 

  

งานที่มักลงแขก เช่น การลงแขกดำนา ลงแขกเกี่ยวข้าว ลงแขกตีข้าว (นวดข้าว)  ซึ่งนอกจากจะมีประเพณีลงแขกเกี่ยวข้าวแล้ว ยังมีประเพณีลงแขกทำนา ด้วยการทำนาเป็นงานหนัก และในรอบปีหนึ่ง ต้องใช้แรงงานมากถึง 4 วาระด้วยกันคือ ช่วงการดำนา การเกี่ยว การตี และเอาข้าวขึ้นเล้า ดังนั้น การทำงาน ทุกๆ ระยะ ชาวนาส่วนมากจะใช้วิธีลงแขก โดยอาศัยแรงจากญาติพี่น้อง เพื่อนบ้าน เข้ามาช่วยกัน

 

  

เมื่อลงแขกเสร็จ ก็มักจะเวียงกันไปช่วยลงแขกในแปลงนาอื่นของเพื่อนบ้าน จนสิ้นสุดของฤดูการทำนาในช่วงนั้นๆ  ซึ่งเป็นการแสดงออกถึงความมีน้ำใจของคนในหมู่บ้าน ที่สืบทอดกันมาเป็นประเพณี

 

เกี่ยวกับเรื่องนี้ นายวิบูรณ์  แววบัญฑิต รองผู้ว่าราชการจังหวัดน่าน เปิดเผยว่า เพื่อเป็นการการอนุรักษ์ประเพณีอันดีงาม ทางจังหวัดจึงได้ร่วมกับ สมาคมธุรกิจท่องเที่ยวน่าน อำเภอเชียงกลาง  การท่องเที่ยวแห่งประเทศไทย สำนักงานน่าน ชมรมท่องเที่ยวอำเภอเชียงกลางน่านเหนือ หน่วยพัฒนาการเคลื่อนที่ 31 นำชาว อำเภอเชียงกลาง ร่วมกันสืบสานประเพณีวิถีชีวิตแบบเกษตร เพื่อต่อยอดภูมิปัญญาท้องถิ่น และส่งเสริมการท่องเที่ยว ในฤดูกาล “เสน่ห์น่านหน้าฝน” (Green Season)  แบบ New Normal

 

 

 

เพื่อปรับตัวให้เข้ากับสถานการณ์ในยุคการแพร่ระบาดของเชื้อ “โควิด-19” โดยถือเอาฤกษ์ในช่วงวันเข้าพรรษา ร่วมกิจกรรมแปลงนาบุญแสงทองรีสอร์ท อำเภอเชียงกลาง จังหวัดน่าน  ปลูก ข้าว..นาบุญ ปีที่ 4  โครงการ “ชวนกันทำดี” เพื่อสืบสานประเพณีวิถีชีวิตแบบเกษตร ต่อยอดภูมิปัญญา ท้องถิ่น  การทำนาแบบวิถีชีวิตดั้งเดิมของบรรพบุรุษ ทำนาโดยใช้ควาย สู่เยาวชนและส่งเสริมการท่องเที่ยว ในฤดูกาล “เสน่ห์น่านหน้าฝน” (Green Season)  เทศกาลเข้าพรรษา

 

 

ซึ่งในช่วงของการลงแขกดำนานั้น ได้จัดให้มีพิธีขอขมาบอกกล่าวเจ้าที่เจ้าทาง เพื่อให้นาข้าวได้ผลผลิตดี และมากที่สุด  ตามแนวทางที่กำหนดคือ การปลูกข้าวอินทรีย์ปลอดสารพิษ เพื่อนำพันธุข้าว ไปขยายพันธุ์ ส่งเสริมการเรียนรู้การ ทำนาแบบวิถีชีวิตดั้งเดิมการลงแขก ทำนาปลูกข้าวให้แก่เยาวชน โดยใช้ควาย การเพาะกล้า วิธีการดำนา ด้วยการปฏิบัติจริง 

 

  

ตลอดจนเพื่อสร้างเครือข่ายชวนกันทำดี ร่วมกับเครือข่ายภาครัฐ เอกชนและภาคประชาชน ในการร่วมทำความดีตอบแทนบุญคุณแผ่นดิน  นักเรียนห่างไกล ที่ได้มาศึกษาและพักอาศัยกินนอน อยู่ที่โรงเรียนพระธาตุพิทยาคมและโรงเรียนเชียงกลางประชาพัฒนา ซึ่งส่วนใหญ่นักเรียนเป็นเด็กชาวไทยภูเขา ที่ได้มาเล่าเรียน ได้มีข้าวไว้รับประทาน  นอกจากนี้นักเรียนจาก 2 โรงเรียน จะได้ใช้เวลาว่าง ให้เป็นประโยชน์ มาช่วยดูแลต้นข้าวในแปลงที่ปลูกกันอย่างต่อเนื่อง เพื่อที่จะได้ “ข้าว” ที่มีคุณภาพที่สุดได้ผลผลิตเป็นที่น่าพอใจ

 

 

หลังจากการ เก็บเกี่ยวจะนำข้าวสารมอบให้ เป็นอาหารกลางวัน ให้แก่นักเรียน ที่ด้อยโอกาสและมีฐานะยากจน ที่อยู่ในพื้นที่ห่างไกล ที่ได้มาศึกษาและพักอาศัยกินนอน อยู่ที่โรงเรียนพระธาตุพิทยาคมและโรงเรียนเชียงกลางประชาพัฒนา ซึ่งส่วนใหญ่นักเรียนเป็นเด็กชาวไทยภูเขา ที่ได้มาเล่าเรียน ได้มีข้าวไว้รับประทาน 

 

นอกจากนี้นักเรียนจาก 2 โรงเรียน จะได้ใช้เวลาว่าง ให้เป็นประโยชน์ มาช่วยดูแลต้นข้าวในแปลงที่ปลูกกันอย่างต่อเนื่อง เพื่อที่จะได้ “ข้าว” ที่มีคุณภาพที่สุดได้ผลผลิตเป็นที่น่าพอใจ โดยมี ข้าราชการ ทหาร ตำรวจ ประชาชนในพื้นที่คณะครู นักเรียน  มาร่วมกิจกรรมเป็นจำนวนมาก