โควิดมาราธอน "หมอยง" งัดวัคซีน "กระตุ้นเข็ม 3" สู้ ต้อง mRNA เท่านั้น | คมชัดลึก

ศ.นพ.ยง ภู่วรวรรณ หัวหน้าศูนย์เชี่ยวชาญเฉพาะทางด้านไวรัสวิทยาคลินิก ภาควิชากุมารเวชศาสตร์ คณะแพทยศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย หรือ "หมอยง" โพสต์เฟซบุ๊ค ตอบข้อซักถามของการฉีดวัคซีนกระตุ้นเข็ม 3 ระบุว่า การตัดสินใจอยู่ที่ตัวเราเอง การต่อสู้กับสายพันธุ์ "โอไมครอน" จำเป็นจะต้องใช้ระดับภูมิต้านทานที่สูง จึงจำเป็นที่จะต้องกระตุ้นเข็ม 3 ให้เร็วขึ้น หลักการกระตุ้น และการเลือกใช้วัคซีนในการกระตุ้น จากการที่ได้ทำการศึกษาทางคลินิกมาโดยตลอด มีข้อมูลองค์ความรู้ที่เกิดขึ้นมาสนับสนุน การต่อสู้กับโควิด-19 ต้องใช้ระยะเวลายาวนาน ยืดเยื้อ เหมือนการวิ่งมาราธอน หรือทำสงครามยาวนาน การต่อสู้ต้องรู้จักผ่อนหนักผ่อนเบา รู้จักใช้อาวุธ เมื่อไหร่ใช้อาวุธหนัก เมื่อไหร่ใช้อาวุธเบา จึงขอสรุปดังนี้

• วัคซีนเชื้อตาย อาการข้างเคียงน้อย ปลอดภัยสูง เป็นตัวเริ่มต้นที่ดี แต่กระตุ้นไม่ดี
• วัคซีนไวรัส Vector ถ้าให้หลาย ๆ ครั้ง ด้วยตัวเดียวกันร่างกายจะสร้างภูมิต้านทานต่อ Vector หรือ adenovirus ทำให้การใช้เข็มที่ 3 กระตุ้นภูมิต้านทานได้ไม่ได้มาก อาการข้างเคียงจะมากในเข็มแรก และจะลดลงไปเรื่อย ๆ ในเข็มที่ 2 หรือถ้ามีการใช้เข็มที่ 3 ก็จะน้อยลงอีก 
• วัคซีน mRNA กระตุ้นภูมิต้านทานได้สูงมาก อาการข้างเคียงจะเกิดมาก ในเข็มที่ 2 มากกว่าเข็มแรก และมีการพบว่าในเข็มที่ 3 จะพบต่อมน้ำเหลืองโตได้มากกว่าเข็มที่ 1 และ 2 ส่วนการเกิดกล้ามเนื้อหัวใจอักเสบ จะเกิดมากในเข็มที่ 2 มากกว่าเข็มแรก ส่วนเข็มที่ 3 ยังไม่มีข้อมูล เพราะจำนวนการศึกษาน้อย

ดังนั้น แนวทางการให้วัคซีน ที่ควรจะเป็น ดังนี้

1. ถ้าฉีดเชื้อตาย 2 เข็ม (sinovac or sinopharm) แล้ว เข็ม 3 สามารถกระตุ้นได้ตั้งแต่ virus Vector (AZ) หรือ mRNA ได้ตั้งแต่ 1 เดือนหลังเข็ม 2 และยิ่งห่างยิ่งดี แต่กลัวจะติดโรคเสียก่อน การกระตุ้นด้วย AZ ภูมิขึ้นสูงมากเพียงพอ อย่างน้อยอีก 4-6 เดือน มีข้อมูลการศึกษาจำนวนมาก สามารถเก็บ mRNA ไว้เป็นเข็ม 4  หรือเมื่อมีการระบาดสายพันธุ์ใหม่มากขึ้น (ในกรณีนี้ AZ เข็ม 4 ก็ยังมีทางที่ให้ได้ เพราะ AZ ถ้าให้มากกว่า 2 เข็ม กระตุ้นภูมิต้านทานไม่ดีดังกล่าวมาตอนต้น) การศึกษาในเข็ม 4 ในอนาคตคงต้องรอ ยังไม่มีข้อมูล 
2. การฉีดสลับ เชื้อตายตามด้วยไวรัสเวกเตอร์ (SV/ SP  - AZ) ในกรณีนี้เข็มสาม สามารถให้ไวรัสเวกเตอร์ได้ (AZ จะเป็นเข็มที่ 2) หรือจะเป็น mRNA ก็ได้ โดยให้ได้ตั้งแต่ 3 เดือนหลังเข็ม 2 เป็นต้นไป ในทำนองเดียวกันถ้าได้ AZ เป็นเข็มที่ 3 เข็มที่ 4 ในอนาคตควรเป็น mRNA แน่นอน เหมือนกับว่าเราจะเก็บ mRNA ไว้ใช้เมื่อจำเป็น ในกรณีสายพันธุ์ใหม่ที่ต้องการภูมิต้านทานที่สูงขึ้น และถึงเวลานั้น มีข้อมูลการศึกษามากขึ้นอีก เหมือนการต่อสู้ใช้อาวุธจากเบาไปหาหนัก หรือเช่นเดียวกับการใช้ยาปฏิชีวนะ 
3. ผู้ที่ได้รับวัคซีนไวรัสเวกเตอร์ AZ มา 2 เข็ม การกระตุ้นเข็ม 3 ควรเป็น mRNA และให้ได้ตั้งแต่ 3 ถึง 6 เดือนหลังเข็ม 2 การให้ AZ เข็ม 3 จะมีผลของ Antivirus เวกเตอร์ ทำให้ภูมิขึ้นได้ไม่ดี เท่า mRNA ถ้าใครจะใช้ AZ เป็นเข็ม 3 อีก จะต้องเว้นช่วงหลังเข็ม 2 ให้นานมากกว่า 6 เดือน เพื่อให้ภูมิต้านไวรัสเวกเตอร์ ลดน้อยที่สุด
4. ผู้ที่ได้รับ mRNA มาแล้ว 2 เข็ม การกระตุ้นเข็ม 3 ก็ควรเป็น mRNA 

การพิจารณากระตุ้นเข็ม 3 ยังขึ้นอยู่กับสถานการณ์การระบาดของโรค ผลที่ได้ ภูมิต้านทานที่เกิดขึ้น และอาการข้างเคียงที่จะเกิดขึ้นด้วย รวมทั้งวัคซีนที่เรามี