มูลนิธิสืบฯ ทำจดหมายเปิดผนึก ความในใจของคนทำงาน ต่อการเพิกถอนป่าทับลาน | คมชัดลึก

9 ก.ค. 2567 มูลนิธิสืบนาคะเสถียร ทำจดหมายเปิดผนึก กรณีป่าทับลาน ระบุว่า ปัญหาการมีราษฎรอยู่ในพื้นที่ป่าอนุรักษ์หรือพื้นที่ป่าสงวนแห่งชาติมีมาเนิ่นนาน แต่ไม่ได้รับการแก้ไขปัญหาอย่างทันท่วงที ณ เวลานั้นโดยหน่วยงานราชการที่เกี่ยวข้อง เช่นหน่วยงานที่นำพาราษฎรมาอยู่โดยอ้างถึงความมั่นคงของประเทศเพราะเป็นการแก้ไขปัญหาผู้ก่อการร้ายคอมมิวนิสต์ (ผกค.) ซึ่งก็หนีไม่พ้นหน่วยงานทหาร

ส่วนหน่วยงานที่รับผิดชอบพื้นที่ป่าสงวนหรือป่าอนุรักษ์ ณ ขณะนั้น ซึ่งก็หนีไม่พ้นกรมป่าไม้ หรือที่เปลี่ยนมาเป็นกรมอุทยานแห่งชาติ สัตว์ป่า และพันธุ์พืช ในปัจจุบัน แล้วก็รวมไปถึงหน่วยงานของฝ่ายปกครอง ผู้ว่าราชการจังหวัด นายอำเภอ ซึ่งต้องควบคุมดูแลความเรียบร้อย ความเป็นอยู่ของราษฎรให้เป็นไปตามกฎหมายทุกฉบับ

โดยต่างฝ่ายต่างทำหน้าที่ของตน แต่ไม่มีการปรึกษาหารือกันเพื่อให้มีการปรับแก้แนวเขตป่าสงวนแห่งชาติ หรือเขตป่าอนุรักษ์ให้เป็นไปตามสภาพความเป็นจริงในขณะนั้น กล่าวคือถ้าตัดสินใจว่าคนที่เข้ามาอยู่ในเขตป่าตามกฎหมายมีความผิดก็ต้องดำเนินคดีแล้วผลักดันออก แต่หากพิจารณาจะให้คนอยู่ทำกินในบริเวณนั้นก็จะต้องเพิกถอนสภาพความเป็นป่าไม้ตามกฎหมายออกไปเสีย

แต่กลับปล่อยให้เวลายืดยาวมาจนถึงปัจจุบันซึ่งในระหว่างช่วงเวลานี้เอง ก็เกิดปรากฏการณ์การซื้อขายเปลี่ยนตัวผู้ครอบครองที่ดิน โดยส่วนใหญ่คนที่มาถือครองแทนเป็นคนมีฐานะมีความรู้แต่ก็ยังใช้ความละโมบโลภมากเข้ามายึดถือครอบครองแทนคนที่อยู่ดั้งเดิม จนเป็นที่ประจักษ์ของคนส่วนรวมทั้งประเทศ และต่างประเทศ

"อุทยานแห่งชาติทับลาน เป็นตัวอย่างที่เห็นได้อย่างชัดเจนกับปัญหาเรื่องนี้"

จริงๆ แล้วหน่วยงานราชการโดยเฉพาะเดิมที่เป็นกรมป่าไม้ และกรมอุทยานแห่งชาติ สัตว์ป่า และพันธุ์พืช ได้พยายามหาวิธีการแก้ไขปัญหานี้มาโดยตลอด โดยเฉพาะการผลักดันให้มี มติ ครม. 30 มิถุนายน 2541 เพื่อใช้แนวทางทั้งประเทศให้ราษฎรที่อาศัยทำกินในเขตป่าตามกฎหมาย ต้องถูกดำเนินคดีในระหว่างที่มีการตรวจพิสูจน์ว่า ราษฎรเข้ามาอาศัยทำกินอยู่ก่อนการประกาศเขตป่าตามกฎหมายหรือไม่ มาจนถึงปัจจุบันก็ปรับเปลี่ยนหน้าตาไปเป็นการแก้กฎหมายที่ควบคุมดูแลพื้นที่ป่าอนุรักษ์ ทั้งอุทยานแห่งชาติ เขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่า เมื่อปี พ.ศ. 2562 มาตรา 64 ของกฎหมายอุทยานแห่งชาติ หรือ มาตรา 121 ของกฎหมายสงวน และคุ้มครองสัตว์ป่า

เพื่อให้ราษฎรได้อาศัยทำกินอย่างถูกต้องตามกฎหมาย ถึงแม้ว่าจะยังไม่ใช่เป็นการให้กรรมสิทธิ์ในที่ดินนั้นๆ แก่ราษฎรแต่ก็เริ่มมีแนวทางมีอนาคตที่สดใสรออยู่ในภายภาคหน้า กล่าวคือเป็นวิธีการคัดกรองเพื่อให้ประโยชน์ตกให้แก่ราษฎรที่ขาดแคลนพื้นที่อยู่อาศัยทำกินที่แท้จริงก่อน ซึ่งภายหลังจากนั้นก็จะมีการพิจารณาให้สิทธิ ผลประโยชน์ ตลอดจนกรรมสิทธิ์ในที่ดินในอนาคตก็เป็นได้

หากราษฎรเหล่านั้นอยู่อาศัยทำกินในพื้นที่ป่าอนุรักษ์ หรือป่าสงวนแห่งชาติ แบบเกื้อหนุนธรรมชาติอย่างยั่งยืน ซึ่งแนวทางที่ว่านี้ ก็เป็นแนวทางที่ คณะกรรมการนโยบายที่ดินแห่งชาติ หรือ คทช. ได้กำหนดไว้โดยถือให้เป็นแนวทางที่ต้องใช้ทั้งประเทศเหมือนกันหมด

แต่ด้วยเหตุผลกลใดไม่ทราบ จึงทำให้ คทช. ถึงมีมติให้ใช้แนวเขตที่สำรวจ ว่ามีราษฎรรุกเขตป่าตามกฎหมายเข้าไปเท่าไหร่ให้เป็นแนวเขตที่จะใช้แก้ปัญหาโดยการยกพื้นที่หลังแนวเขตนั้นไปให้ ส.ป.ก. ดูแลแทนอุทยานแห่งชาติ โดยกำหนดบังคับให้ใช้เป็นแนว One Map ซึ่งก็หมายความว่าให้กรมอุทยานฯ ไปจัดการยกเลิกเพิกถอนพื้นที่ป่าอนุรักษ์ เพื่อให้ไปเป็นพื้นที่ ส.ป.ก. ซะเลย

โดยรีบเร่งเสนอมติให้ผ่านคณะกรรมการ คทช. เมื่อวันที่ 10 มี.ค. 2566 แล้วรีบเร่งส่ง "ด่วนที่สุด" ต่อไปให้ผ่านที่ประชุม ครม.เมื่อวันที่ 14 มี.ค. 2566 ซึ่งเป็นการประชุม ครม. ครั้งสุดท้ายของรัฐบาลที่แล้ว จึงมีข้อสงสัยว่า การแก้ปัญหาอื่นใช้เวลานานมากกว่าจะนำเข้าพิจารณาอย่างถ้วนถี่ในการประชุม ครม. แต่นี่ใช้เวลาเพียง 4 วันนำเข้าไปประชุมในห้องที่ไม่รู้ว่าจะมีรัฐมนตรีเข้าประชุมกันสักกี่คน เพราะช่วงนั้นเป็นช่วงเตรียมตัวหาเสียงเพื่อการลงเลือกตั้งครั้งใหม่

"ความเห็นของผู้เขียนในฐานะที่เป็นคนไทย อยู่ภายใต้รัฐธรรมนูญ และกฎหมายของคนส่วนรวมทั้งประเทศ ไม่เห็นด้วยที่จะยกที่ดินป่าอนุรักษ์ไปให้ ส.ป.ก. ดูแล เพราะเป็นช่องทางที่นายทุนจะใช้เป็นกระบวนการในการครอบครองที่ดินของคนทั้งประเทศได้แน่นอนในอนาคต"

ส.ป.ก. ไม่ใช่ทางออกที่ดีที่จะใช้แก้ปัญหาราษฎรอยู่ในพื้นที่ป่าโดยเฉพาะป่าอนุรักษ์ เพราะไม่ใช่การเกิดขึ้นของกฎหมาย ส.ป.ก. นี่รึ ที่เป็นต้นเหตุให้ต้องรีบเร่งประกาศป่าอนุรักษ์ รวมถึงอุทยานแห่งชาติทับลาน ภายหลังที่เกิดกฎหมาย ส.ป.ก. เมื่อปี 2518 จนเป็นเหตุให้ผู้คนพากันเข้ามาครอบครองป่าสงวนแห่งชาติเพื่อที่จะได้เอาไปเป็นเหตุผลในการเรียกร้องให้ออกเอกสาร ส.ป.ก. ในที่ป่าสงวนแห่งชาติเสื่อมโทรมดังกล่าว

แน่นอนอยู่แล้วว่า หาก คทช. ไปถามราษฎรที่อยู่ในพื้นที่ป่าสงวนแห่งชาติหรืออุทยานแห่งชาติ ราษฎรเหล่านั้นย่อมต้องเลือกที่จะขออยู่ในการกำกับดูแลของ ส.ป.ก. เพราะน้อยครั้งมากที่จะมีการตรวจสอบและบังคับใช้กฎหมายดำเนินคดีกับคนที่ผิดเงื่อนไขของ ส.ป.ก. โดยอ้างว่ามีเจ้าหน้าที่ไม่เพียงพอ แต่ต่างกันกับการอยู่ภายใต้การดูแลของเจ้าหน้าที่ป่าไม้ เจ้าหน้าที่อุทยานแห่งชาติ ที่ต้องคอยควบคุมดูแล ให้เป็นไปตามเงื่อนไขไม่ให้มีการซื้อขายเปลี่ยนมือ หรือผิดระเบียบ ซึ่งเป็นการควบคุมดูแลแทนประชาชนของทั้งประเทศ

เมื่อมีการกระทำผิดก็มีโทษทางอาญาต่างจากการอยู่ในการควบคุมดูแลของ ส.ป.ก. ที่เมื่อพบว่าผิดเงื่อนไขแล้วอย่างมากก็มีการยึดคืนแล้วนำไปจัดให้รายอื่นมาใช้ประโยชน์แทน เชื่อได้เลยว่าป่านนี้ ท้องที่อำเภอวังน้ำเขียวเต็มไปด้วยคนที่ชื่อ “นอมินี” เต็มไปหมดแล้ว

ไม่เข้าใจหน่วยงานที่ชื่อว่า คทช. เลยจริงๆ ว่าทั้งๆ ที่มีวิธีการทำให้คนอยู่กับป่าอนุรักษ์กำหนดมาแล้ว แต่ไม่ใช้ นั่นคือมาตรา 64 ซึ่งจะสามารถควบคุมและส่งเสริมการอยู่อาศัยของราษฎรให้เกื้อหนุนกับการอนุรักษ์ป่าไม้ที่รักษาสมดุลของธรรมชาติไว้ได้ ส่วนเรื่องกรรมสิทธิ์ในที่ดินก็อาจใช้เงื่อนไขของระยะเวลามากำหนดไว้

ดังนั้น ในอนาคตก็อาจจะเพิกถอนความเป็นป่าอนุรักษ์ให้ราษฎรจริงๆ ได้ หากราษฎรเหล่านั้นอยู่และอาศัยโดยเป็นไปตามเงื่อนไขและได้ผลประโยชน์ร่วมกันกับการอนุรักษ์ทรัพยากรแล้ว แต่กลับแก้ปัญหาโดยยกพื้นที่ป่าอนุรักษ์ไปให้หน่วยงาน ส.ป.ก. ดูแล หักล้างข้อกำหนดที่ระบุไว้ตามมติ ครม. เมื่อ 30 มิ.ย. 2541 ที่ใช้เป็นแนวทางปฏิบัติกันมาตลอดเสียอย่างนั้น

อีกทั้งปรับคำโดยไม่ใช้การเสนอให้เพิกถอนพื้นที่ป่าอนุรักษ์โดยตรงเพราะจะต้องไปเจอด่านสำคัญคือการพิจารณาของคณะกรรมการอุทยานแห่งชาติ ที่มีนักวิชาการ นักอนุรักษ์ นักกฎหมายระดับประเทศ ร่วมพิจารณาให้ความเห็น และไหนจะต้องเจอความเห็นของประชาชนทั่วไปโดยเฉพาะฝ่ายที่เป็นนักอนุรักษ์ที่ต้องการเพิ่มพื้นที่ป่าแก้ไขปัญหาสภาพพูมิอากาศของโลกที่เลวร้ายไปทุกที แต่กลับอ้อมไปใช้กลยุทธ์ทาง One Map ซึ่งก็ไม่ใช่แนวทาง One Map ที่ได้กำหนดไว้ตั้งแต่ปี 2558

แต่งตั้งคณะอนุกรรมการพิจารณา One Map ของ คทช. ขึ้นมาอีกชุด และเป็นที่น่าสงสัยอยู่เหมือนกันว่าในคณะอนุกรรมการดังกล่าวนั้น ไม่มีผู้บริหารหรือคนของกระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม และกรมอุทยานฯ ที่ช่วยพิจารณากลั่นกรองเพื่อดูแลรักษาทรัพยากรป่าไม้เลยต้องพังครืนลงไป

ที่บอกว่าพังครืนเพราะมันจะต้องเป็นแนวทางที่ถูกนำไปพิจารณาใช้กับการเพิกถอนยึดเอาพื้นที่ป่าอนุรักษ์แห่งอื่นไปไว้ในมือผู้คนซึ่งก็หนีไม่พ้นพวกนายทุน ถึงแม้จะระบุเอาไว้ว่าห้ามใช้แนวทางนี้กับพื้นที่อนุรักษ์อื่นๆ แต่เชื่อได้เลยว่าผู้คนในที่อื่นก็จะเรียกร้องว่าตนก็เป็นคนไทย มีสิทธิตามรัฐธรรมนูญเหมือนคนที่อยู่ในเขตอุทยานแห่งชาติทับลานเหมือนกัน ท่านจะตอบเขาว่าอย่างไร

ไม่มีประเทศที่ต้องการความเจริญไหนหรอกที่ปล่อยให้มีการแก้ปัญหาแบบผิดหลักการ ผิดกฎหมาย แล้วบอกว่าห้ามใช้เป็นตัวอย่างกับที่อื่นๆ มีแต่ต้องทำให้ดีที่สุดแล้วใช้เป็นรูปแบบ เป็นแนวทางปฏิบัติกับทั้งประเทศอย่างเท่าเทียมกัน และก็คงจะเป็นต้นเหตุให้ถูกปลดออกจากการเป็นมรดกโลกทางธรรมชาติ ซึ่งจริงๆ แล้วการลดพื้นที่ป่าอนุรักษ์ก็อาจจะชี้แจงคณะกรรมการมรดกโลกได้ แต่คงปกปิดไม่ได้ว่าประเทศไทยเลือกใช้วิธีการที่ไม่ถูกต้องตามหลักการของกฎหมาย เพื่อจะธำรงไว้ซึ่งการรักษาพื้นที่สีเขียวตามนโยบายของรัฐบาลที่กล่าวไว้ ทั้งที่มีวิธีการอยู่แล้ว ซึ่งผู้นำรัฐบาลทั้งหลายก็มักให้นโยบายอยู่เสมอว่าเราต้องต่อสู้เพื่อไม่ให้ถูกปลดออกจากการเป็นมรดกโลกเพราะจะทำให้ประเทศชาติเสื่อมเสียชื่อเสียงหรือเสียเครดิต

"แต่ก็นั่นแหละประเทศไทย… ก็คือประเทศไทย ปล่อยผ่านไปก่อน หากวันหน้าเกิดปัญหาก็ค่อยไปฟ้องร้องเล่นงานข้าราชการหรือคนที่เกี่ยวข้องเอากลับมารับผลกรรมภายหลัง แต่จิตวิญญาณของข้าราชการ รวมถึงแนวทางการเพิ่มพื้นที่สีเขียวการอนุรักษ์ทรัพยากรธรรมชาติที่มันพังครืนไปหมดแล้ว"

ทั้งนี้ กรมอุทยานฯ เปิดรับฟังความคิดเห็นการเพิกถอนพื้นที่ อช.ทับลาน จำนวน 265,000 ไร่ ออกจาการเป็นพื้นที่ป่าอนุรักษ์ ตามมติ ครม. 14 มีนาคม 2567 โดยการใช้เส้นปรับปรุงการสำรวจแนวเขต ปี พ.ศ. 2543 ในการปรับปรุงแผนที่แนวเขตที่ดินของรัฐแบบบูรณาการ มาตราส่วน 1:4000 (ONE MAP) ทุกท่านสามารถเข้าไปแสดงความคิดเห็นเพื่อประกอบพิจารณาตามที่นี่ ระหว่างวันที่ 28 มิถุนายน – 12 กรกฎาคม 2567 ทุกความเห็นของท่านจะเป็นประโยชน์ต่อการพิจารณาการเพิกถอน อช.ทับลาน อย่างยิ่ง