พิษภัยของ “เมทานอล” ใน ยาดอง-เหล้าเถื่อน อาการ และการรักษา

กรณีมีผู้ป่วยกินเหล้าเถื่อนและยาดอง จนป่วยอาการโคม่าถึง 19 คน ต้องหามส่งโรงพยาบาล ในจำนวนนี้เสียชีวิตในเวลาต่อมา 1 คน 

 

ทำความรู้จัก เมทานอล คืออะไร ทำไมพบได้ในแอลกอฮอล์ และเหล้าเถื่อน

 

สารเมทานอล (methanol หรือ wood alcohol) จะเป็นแอลกอฮอล์ชนิดเชื้อเพลิง เป็นสารพิษที่ใช้ในงานอุตสาหกรรม ไม่ควรนำมาบริโภค แต่ที่พบเมทานอลอยู่ในเครื่องดื่ม เนื่องจาก "เมทานอล" มีราคาถูกกว่า "เอทานอล" หากนำทั้ง 2 สารมาผสมกันจะทำให้ลดต้นทุนในการผลิต จึงมักพบได้ในสุราปลอม ยาดอง เหล้าขาวที่ผลิตโดยไม่ได้มาตรฐาน หรือขาดความรู้ความเข้าใจในการผลิตที่ถูกต้อง

 

ภาวะเป็นพิษจากเมทานอล ส่วนใหญ่เกิดจากการดื่มสุราที่มีเมทานอลปนเปื้อน มักจะพบในสุราปลอม เหล้าเถื่อนที่ต้มกลั่นเอง ขนาดที่เริ่มเป็นพิษประมาณ 100 mg/kg ขนาดที่เป็นพิษรุนแรงจนผู้ป่วยถึงแก่ชีวิตมักมากกว่า 60 ml ของ 40% เมทานอล ถ้าผู้ป่วยได้รับเมทานอลเข้าสู่ร่างกายจะถูกดูดซึมอย่างรวดเร็วภายใน 1 ชั่วโมง ส่วนใหญ่ประมาณ 95% จะถูกกำจัดที่ตับ แต่อาการของการเป็นพิษที่เกิดขึ้นจะเกิดการสะสมของกรดฟอร์มิก (formic acid) ที่อยู่ในร่างกาย ซึ่งทำให้เกิดภาวะเลือดเป็นกรด (metabolic acidosis) และเป็นพิษต่อตา (ocular toxicity) ได้

อาการของภาวะเป็นพิษจากเมทานอล

 

หลังได้รับเมทานอล ผู้ป่วยจะเริ่มมีอาการได้ตั้งแต่ 1 ชั่วโมง ถึง 3 วัน ถ้าผู้ป่วยดื่มเครื่องดื่มที่มีเมทานอล ร่วมกับเอธานอล จะทำให้อาการเริ่มแรกช้าลงไปอีก

 

• ผู้ป่วยอาจมีอาการของทางเดินอาหาร เช่น คลื่นไส้ อาเจียน ปวดท้อง
• อาการที่ค่อนข้างจำเพาะ ได้แก่ พิษทางตา ได้แก่ ตาพร่า ตามัว แพ้แสง เห็นภาพขาวจ้าไปหมด (snowfield vision)
• นอกจากนี้ยังพบอาการอื่น ๆ ได้แก่ ปวดศีรษะ เวียนศีรษะ อ่อนเพลีย สับสน มึนงง ในรายที่เป็นมากอาจมีอาการชัก หรือหัวใจเต้นผิดจังหวะได้
• หากผู้ป่วยเข้ารับการรักษาไม่ทันผู้ป่วยมักเสียชีวิต

 

การรักษาผู้ป่วยภาวะเป็นพิษจากเมทานอล

แพทย์จะทำการรักษาแบบประคับประคองไปตามอาการของผู้ป่วย เมทานอลจะทำให้ผู้ป่วยซึม และกดการหายใจ จึงต้องระวังเรื่องการหายใจ และต้องแก้ภาวะเลือดเป็นกรดซึ่งบางครั้งรุนแรงมาก นอกจากนี้ยังต้องแก้อาการแทรกซ้อนอื่นๆ ที่อาจเกิดขึ้นได้ หากผู้ป่วยเพิ่งดื่มเครื่องดื่มที่มีเมทานอลผสมอยู่ไม่นานนัก อาจพิจารณาวิธีการใส่สายเข้าไปในกระเพาะอาหารผ่านทาง รูจมูก เพื่อนำสารพิษออกจากระบบทางเดินอาหารอย่างรวดเร็ว หรือทำให้อาเจียน

 

นอกจากนี้แพทย์อาจพิจารณาการรักษาโดยยาต้านพิษที่สำคัญคือการให้เอธานอลไปยับยั้งการเปลี่ยนเมทานอลเป็นกรดฟอร์มิก สาเหตุที่ทำให้เกิดอาการเป็นพิษในร่างกาย

 

ดังนั้นหากไม่อยากเสี่ยงภาวะเป็นพิษจากเมทานอล ควรเลือกดื่มเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ทุกชนิดจากแหล่งผลิตที่น่าเชื่อถือ หรือถ้าจะให้ดีควรงดหรือลดการดื่มแอลกอฮอล์ไปเลยก็จะปลอดภัย และดีต่อสุขภาพที่สุด

 

ขณะเดียวกัน เพจเฟซบุ๊ก หมอแล็บแพนด้า โพสต์ระบุว่า "กินเหล้าเถื่อนแล้วตาย!! 1 คน ใส่ท่อช่วยหายใจ 7 คนและทำการฟอกไตฉุกเฉิน 8 คน น่าจะเป็น‘เมทานอล’ครับ เพราะเหล้าเถื่อนที่กินแล้วเป็นแบบนี้ ส่วนใหญ่จะเอาเมทานอลที่ใช้ในงานอุตสาหกรรมมาผสมลดต้นทุน ซึ่งมันไม่ควรเอามากิน มันเป็นพิษ ซึ่งเมทานอลจะราคาถูกกว่า "เอทานอล" ด้วยความไม่รู้ พวกทำเหล้าเถื่อนเลยชอบเอามาผสมกันจะได้กำไรเยอะๆ

 

ปริมาณที่เริ่มเป็นพิษคือตั้งแต่ 100 mg/kg กินไปแค่ 1 ชั่วโมงก็จะถูกดูดซึมอย่างรวดเร็ว 95% จะถูกส่งไปกำจัดที่ตับด้วยเอนไซม์ alcohol dehydrogenase สุดท้ายจะกลายเป็นกรดฟอร์มิกทำให้เลือดเป็นกรด และเป็นอันตรายต่อตา (ocular toxicity) ที่ชาวบ้านชอบพูดว่า “อย่ากินเหล้าปลอมนะเว้ยยย เดี๋ยวตาบอด” !!

 

คนที่กินเข้าไป จะเริ่มมีอาการ คลื่นไส้ อาเจียน และปวดท้อง และอาการแสดงที่มีพิษทางตา ผู้ป่วยจะมีอาการตาพร่า ตามัว แพ้แสง เห็นภาพขาวจ้าไปหมดถ้าเมทานอลในเลือดสูงถึง 150-200 mg/dl และรักษาไม่ทันผู้ป่วยมักเสียชีวิตครับ

 

ที่มา : รพ.นพรัตนราชธานี, กรมการแพทย์, กองบังคับการตำรวจนครบาล 3 ,เพจหมอแล็บแพนด้า